ՀՀ Կառավարությունը հրապարակել է Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման բանակցային գործընթացին առնչվող պետական գերատեսչություններում առկա մի շարք փաստաթղթեր, այդ թվում՝ Սերժ Սարգսյանի նամակը ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինին։
«Հարգարժան Վլադիմիր Պուտին,
Ռուսաստանի Դաշնությունը, որպես ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամ, հետևողականորեն ջանքեր է գործադրում ապահովելու աշխարհում կայունություն և անվտանգություն։ Հայաստանը հիշում և բարձր է գնահատում Ռուսաստանի վճռական ներդրումը Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության զինված փուլի ավարտի գործում, ինչպես նաև նրա հետևողական քայլերը՝ կողմերի դիրքորոշումները խաղաղ կարգավորման նպատակով համաձայնեցնելու համար։
Ձեզ հետ մեր քննարկումների ընթացքում մենք մեկ անգամ չէ, որ ընդգծել ենք հակամարտության կողմերի շահերի հավասարակշռման պահպանման անհրաժեշտությունը Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման գործընթացի յուրաքանչյուր փուլում։ Սա հատկապես արդիական է՝ հաշվի առնելով փոխադարձ անվստահության չափազանց բարձր մակարդակը, որը, ցավոք, կուտակվել է հասարակությունների շրջանում։ Մենք մանրամասն քննարկել ենք այս հարցերը 2014 թվականի օգոստոսին Սոչիում կայացած մեր հանդիպման ժամանակ։
Ե՛վ Մադրիդյան սկզբունքները, և՛ այսպես կոչված Կազանյան փաստաթուղթը, չնայած լիովին չէին համապատասխանում հայկական կողմերի պահանջներին և սպասումներին, այնուամենայնիվ, որոշակ չափով հավասարակշռված էին։ Ինչպես գիտեք, Հայաստանը հրաժարվեց Կազանյան փաստաթղթի վերաբերյալ իր փոփոխություններից և մեկնաբանություններից՝ պայմանով, որ Ադրբեջանը նույնը կերպ կվարվի։ Ցավոք սրտի, Ադրբեջանի նախագահը, կրկին անտեսելով համանախագահ երկրների և միջազգային հանրության կոչերը, ներկայացրեց ավելի քան տասը փոփոխություն Կազանում նախկինում համաձայնեցված ձևակերպման վերաբերյալ։ Բացի այդ, Ադրբեջանը հրաժարվել է հենց Մադրիդյան սկզբունքներից, որոնց վրա կողմերը աշխատում էին համանախագահ երկրների միջնորդությամբ 2007 թվականից։
Մինչև վերջերս բանակցային գործընթացի տրամաբանությունը ենթադրում էր հակամարտության հետևանքների հավասարակշռված, կողմերի համար նվազագույն ռիսկերով, հակամարտության հետևանքների վերացմամբ՝ զուգահեռաբար դրա պատճառների վերացմանը։
Ադրբեջանի «նախ տարածքները, հետո մնացած բոլոր հարցերը» ձևակերպումը չափազանց վտանգավոր է։ Դրա իրականացումը թույլ կտա Ադրբեջանին ցանկացած փուլում ընդհատել կարգավորման գործընթացը՝ առանց իր համար էական ռիսկի, կամ այն փակուղի մտցնել՝ անհիմն, մաքսիմալիստական պահանջներ ներկայացնելով, մինչդեռ Հայաստանն ու Լեռնային Ղարաբաղը կդառնային գործընթացի գերին։
Վերջին մի քանի տարիների ընթացքում Բաքուն նպատակաուղղված սրել է լարվածությունը հակամարտության գոտում, որն ի վերջո այս տարվա ապրիլի սկզբին վերաճել է Լեռնային Ղարաբաղի դեմ լայնածավալ ռազմական ագրեսիայի: Ցավոք, նույնիսկ այսօր Բաքվի կանոնավոր սպառնալիքները, հրադադարի խախտումների նորացված հաճախականությունը, զենքի հավասարակշռության խախտումները և ադրբեջանական ղեկավարությանը ոգևորող համանախագահների կողմից հակամարտության կողմերին ուղղված անպատասխան կոչերը, կարող են հրահրել ռազմական գործողությունների վերսկսում:
Այս տարվա մայիսին և հունիսին Վիեննայում և Սանկտ Պետերբուրգում կայացած Լեռնային Ղարաբաղի գագաթնաժողովները որոշակի հույս արթնացրին, որ քայլեր կձեռնարկվեն խաղաղության գործընթացի առաջխաղացման համար պայմաններ ստեղծելու համար: Սակայն, ինչպես նախորդ բոլոր գագաթնաժողովներից հետո, Բաքուն որդեգրել է ծայրահեղ ապակառուցողական դիրքորոշում՝ հրաժարվելով իրականացնել միջադեպերի հետաքննության մեխանիզմ ստեղծելու, ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցչի լիազորությունները ընդլայնելու և հրադադարը պահպանելու վերաբերյալ ձեռք բերված պայմանավորվածությունները:
Ես խիստ անհանգստացած եմ նախագահ Ալիևի կողմից Սանկտ Պետերբուրգի գագաթնաժողովի արդյունքների մեկնաբանությամբ: Նա պնդում էր, որ մենք իբր պայմանավորվել ենք հանձնել հինգ, ապա ևս երկու շրջան, և միայն դրանից հետո կքննարկվեն մնացած բոլոր հարցերը: Սա կամ գործընթացը խափանելուն ուղղված սադրանք է, կամ ապագայի համար պահանջատիրական դիրքորոշում հաստատելու փորձ։
Նման սցենարներից խուսափելու համար ձևակերպումներում բացարձակ պարզություն է անհրաժեշտ։ Ակնհայտ է, որ ուժի կիրառման մշտական սպառնալիքների, հայատյաց հռետորաբանության և ձեռք բերված վստահության ամրապնդման համաձայնագրերը կիրառելուց հետևողականորեն հրաժարվելու պայմաններում չափազանց դժվար է փնտրել և գտնել փոխզիջումներ»։
Շարունակելի
