Lragir.am-ի զրուցակիցն է ռեժիսոր, դերասան Աշոտ Ադամյանը
Պարոն Ադամյան, Ամուլսարի հանքավայրի շահագործման հարցի շուրջ տարբեր կարծիքներ են հնչում: Դուք Ֆեյսբուքում մարդկանց կոչ էիք արել խուճապի չմատնվել, որովհետև սայթաքելու իրավունք չունենք: Ինչպե՞ս եք վերաբերվում այս հարցին:
Ես կարծում եմ, որ մենք այս հարցում ունենք երկու խնդիր: Առաջինը, ես չեմ կարծում, որ շատ խելք է պետք ունենալ՝ հասկանալու համար, որ ընդերքը փորելը, հանք շահագործելը վնաս է երկրին: Հիմա քիչ է լինելու այդ վնասը, թե շատ, դա այլ խնդիր է: Ես չեմ տիրապետում այդ խնդրին, հասկանում եմ միայն մեկ բան, որ այդ համաձայնագիրը կնքվել է նախկին իշխանությունների օրոք: Իսկ այստեղ ես ունեմ շատ հարցեր, որովհետև, ցավոք սրտի, այդ ամենը վերաբերում է ոչ թե երկրի, այլ անձերի բարեկեցությանն ու եկամուտներ ստանալու հարցին:
Երկրորդ, մենք այսօր ունենք բավական արթնացած ժողովուրդ, բայց ընդզվում անողների մեջ տեղավորված են նաև մարդիկ, ովքեր անտեղյակ են, հենց այնպես դուրս են եկել ու ինչի դեմ ասես բողոքում են՝ սեփական ոտքը տրորելու կամ չտրորելու, գոհության կամ դժգոհության սկզբունքից ելնելով: Այստեղ կան վտանգներ, որովհետև եթե մենք դա սարքում ենք խուճապի առարկա, դրանով վնասում ենք ինքներս մեզ: Ինչո՞ւ, որովհետև կասկածի տակ ենք դնում այն ճանապարհը, որը մենք ընդունել ենք: Իսկ ես վստահ եմ, որ մենք ճիշտ ճանապարհով ենք գնում, գուցե որոշակի թերություններով, բայց դա չի նշանակում, որ մենք ինքներս մեր ոտքի տակը պետք է քանդենք: Կշռադատելու կարիք մենք բոլորս ունենք: Ինչ վերաբերում է մեր վարչապետին, ես կարծում եմ, որ Ամուլսարի խնդրի մասին իր ելույթից հետո էլ նա մտածում է խնդրի մասին, հույս ունեմ, որ ճիշտ հետևություններ կանի: Ճռճռան հարցերը թույլ չեն տալիս կոծկելու այս խնդիրը:
Ի՞նչն է ինձ ստիպում ասել՝ չպետք է խուճապի մատնվել: Ես ընդհանրապես այդ ընդվզում կոչվածի վերաբերյալ տեսնում եմ հետևյալը՝ երկրի ընդերքի արդյունահանման տեսակետից կազմակերպված ու հստակ վերաբերմունք չեմ լսում: Մեկ ծառ պահպանելով՝ անտառը չես փրկի, մեկ հանք փրկելով՝ երկիրը չես փրկիր: Մենք կանգնած ենք ընդհանրապես Հայաստանի ընդերքօգտագործման խնդրի լուծման առաջ: Հրատապ ու գլոբալ լուծում պետք է լինի: Ես կարծում եմ, որ երբ Ազգային ժողովը գա արձակուրդից, պետք է հստակ դրվի Հայաստանում ընդերքօգտագործման խնդիրը: Ո՞ւմ է պատկանում ընդերքը, ո՞վ իրավունք ունի, ի՞նչ պարտավորություն են կրում նրանք ժողովրդի առաջ, ոչ թե կառավարության: Կառավարությունն ընդամենը ժողովրդի իղձերն ու նպատակներն իրագործող մարմին է: Իսկ ինձ հետաքրքրում է, որ «Լիդիանը» կամ մեկ ուրիշը, որ փորում է իմ զավակի հողը, փոխհարաբերությունն ինչպիսի՞ն է: Կամ, եթե փորում է, ապա ի՞նչ պարտավորություն ու պարտականություն ունի ՀՀ քաղաքացու հանդեպ:
Այսինքն՝ պետք է դնել հարցը, որ ընդերքը պատկանում է ժողովրդի՞ն:
Ես ընդհանրապես կարծում եմ, որ դա հենց մեխն է, թե ում է պատկանում ընդերքը: Ի՞նչ ասել է սահման: Վերջապես սահմանը միայն ցցեր չեն ինչ-որ տարածքի շուրջ, սահմանը դա նշանակում է մի տարածք, որից ներս գործում են միայն ու միայն ի նպաստ ՀՀ քաղաքացու: Ես սրա պահանջն ունեմ, կարծում եմ, որ խնդիրն ավելի մեծ է, քան առանձին հանքօգտագործման խնդիրը:
Այս հարցի շուրջ իշխանություններին ուղղված քննադատություններն ավելացան: Ընդհանրապես, հեղափոխությունից հետո տարբեր առիթներով պարբերաբար խոսվում է այն մասին, որ մարդկանց սպասելիքները չեն արդարանում: Սա կարո՞ղ է ինչ-որ զարգացումների բերել:
Երբ տեղի ունեցավ մեր հեղափոխությունը, ես հեռու էի այն մտքից, որ մենք ընկնելու էինք վարդագույն Հայաստան: Մենք ունենք մի շերտ, որը երանելի երազներ է տեսնում հնի վերադարձի համար: Հույս ունեմ, որ դա չի լինելու, բայց նրանք կարող են շահագործել այս դժգոհության ալիքը՝ հօգուտ հնի վերադարձի: Ես հույս ունեմ, որ ժողովուրդը այնքան խելք ունի, որ դրան չի գնա, բայց սադրանքներ կլինեն:
Իհարկե, կա մարմաջ՝ ցանկացած ընդվզում շուռ տալ իշխանության դեմ: Բայց ես և, կարծում եմ, շատերը հասկանում ենք, թե մենք ինչ ծանր խնդիրների առաջ ենք կանգնած: Մեր երկրում ոչ միայն տնտեսության ոլորտում, նաև մշակութային բոլոր ուղղություններով, տարբեր ոլորտներում շինարարության հսկա մի ծավալ ունենք, որում թերացել ենք: Ես չեմ ուզում ասել՝ վերջին 20 տարում ենք թերացել, մենք թերացել ենք մի քանի դար: Գումարած դրան՝ խառնիճաղանջ սովետա-կոմունիստական կարգը: Այս ամենը եկել ու կուտակվել է, և հանկարծ մի օր կանգնել ենք ու ինքնուրույնություն ենք ուզում: Մենք հիմա կանգնել ենք այդ բոլոր խնդիրների լուծման ճանապարհին: Դրանք խայտառակ ծանր խնդիրներ են: Հեղափոխությունը միշտ ֆորս-մաժոր է, դրանից հետո մի հատ շունչդ տեղը պետք է բերես, շնչառությունդ կարգավորես, որպեսզի կարողանաս գնալ և այդ բոլոր կնճռոտ խնդիրները լուծել:
Այսօր մենք կանգնած ենք շատ ավելի դժվար խնդիրների լուծման առաջ, քան երեկ, որովհետև երեկ մենք ունեինք մի բան, որը լիակատար ընդունելի չէր մեզ համար: Իսկ ավելի հեշտ է շինությունը քանդել ու հիմքից սարքել, չնայած այս դեպքում դա անմտություն է: Բայց այդտեղ մեծ իմաստ կա, որովհետև երբ դու սկսում ես բաղադրիչները քանդել, ինքն ամբողջությամբ է քանդվում: Եվ որպեսզի սարքես, ինչ ուղեղ ու ջանք է պետք գործադրել, որպեսզի բարին ցանկանալով՝ նաև չվնասես: Այ նման խնդիրներ են այսօր մեր առաջ կանգնած: Մենք բոլորս մտածելու և ուղեղ բանեցնելու կարիք ունենք այսօր: Ես կարծում եմ, որ վարչապետն այդ հարցում ինքն է ծուղակն ընկել: Մենք պայմանական ենք ասում «Լիդիան», կան բազմաթիվ և միջազգային, և ներքին նմանօրինակ խնդիրներ, որոնք կուտակվել ու մեկ թնջուկ են դարձել: Այս պահին հանքերից մեկի առաջ դնում են պահանջներ, որոնք նրանք պետք է անեին վաղուց, չէին արել, այսօր անելու պատրանք են ստեղծում: Եվ մնացածը դրվում է մի կողմ, այս մի հարցը դառնում է ցցուն: Եվ մենք ընկել ենք մի իրավիճակի մեջ, որ նաև կարող ենք շփոթվել ու մոլորվել:
Ես գտնում եմ, որ սա անխուսափելի էր: Բայց ոչ ոք չի ասում՝ ժողովուրդ, մի րոպե, ընդզվում ենք, լավ ենք անում, բայց խուճապ պետք չէ: Այո, առանց ինքդ քեզ խանգարելու պետք է գնաս այն ճանապարհով, որը բերելու է լավագույն լուծման, ոչ թե քանդել այն, ինչին եկել-հասել ենք: Եվ դրանից հետո ասել՝ ով էր մեղավոր, ով՝ ոչ: Ես հստակ կարող եմ ասել՝ ով էր մեղավոր, մեկ տարի առաջ գործող բոլոր կապերն ու օֆշորները, մեղավորն այնտեղ է: Հիմա մենք պետք է կրակը հանգցնենք, ոչ թե այդ կրակը մեծացնենք՝ զարհուրելի խնդիրներ ստեղծելով մեզ համար:
Նյութի աղբյուր` Lragir.am
