Քոչարյանը բազմաթիվ արատներ ու պակասություններ ունի, բայց զգուշավոր է, եւ նա իշխանություն չէր զավթի չունենալով տարածքների փոխանակման ծրագիրը ու որոշակի խոստումներ Ալիեւի եւ անհասցե֊անդեմ Եվրոպայի կողմից։ (Քիսինջերը ասում է ՙՈր ասում եք Եվրոպա… Եթե ես ուզում եմ մի բանի շուրջ պայմանավորվել Եվրոպայի հետ, որ համարով զանգեմ՚)։
Քոչարյանը այդ ծրագիրը իրագործելու վճռականությամբ էլ ՙհաղթող՚ դուրս եկավ Վազգեն Սարգսյանի ու Դեմիրճյանի հետ պայքարում, ովքեր, հասկանալի է, որ ունենալ չէին կարող այդպիսի ծրագիր, իսկ այլ ծրագիր չունեին, բացի սպասումը։ Սպասումը, որ բթացնում է վտանգի զգացողությունը։ Այդպիսի սպասողական, Ղարաբաղի հարցում երկմտանքի վիճակում էր հայտնվել Տեր֊Պետրոսյանը դեռ 96 թվականի աշնանը (ոչ ընտրությունների պատճառով, գրողը տանի, ոչ ընտրությունների պատճառով) եւ հետագա մեկ տարվա մտածմունքների մեջ էլ իշխանությունը ակամա հանձնում էր Վազգենին ու ղարաբաղցիներին, ովքեր ոչ մի կասկած չունեին․
Վազգենը չէր կասկածում, որ զիջումներ պետք չեն, ղարաբաղցիք հոգու խորքում փայփայում էին Մեղրու իրենց համար անկասկածելի տարբերակը։ Եւ երբ Տեր֊Պետրոսյանը վերջապես որոշում ընդունեց եւ գրեց ՙՊատերազմ թե խաղաղություն՚ հոդվածը (հրաժարականից ամիսներ առաջ), այդ պահին, փաստորեն, արդեն իշխանություն չուներ։
Ի տարբերություն Տեր֊Պետրոսյանի, որի ծրագիրը կասեցվեց հիմնականում ներհայկական շարժառիթներով, Քոչարյանի ծրագիրն ու քաղաքականությունը տապալվեցին (ինչպես եւ պետք էր սպասել) արտաքին քաղաքական օբյեկտիվ զարգացումների թելադրանքով։ Արտաքին, որը չնչին երկրների համար միշտ էլ որոշիչ գործոն է։
Բարեբախտությունն այն է, որ ապրում ենք 21֊րդ դարում, երբ կոնֆլիկտային շրջանների իրադարձություններին լուրջ երկրների դիվանագիտական արձագանքը հեռուստատեսության եւ ՙտոմոգավկների՚ շնորհիվ գործում է անմիջապես։ Եւ ի տարբերություն 19֊րդ դարավերջի ու 20֊ի սկզբի, երբ ՙանգլիական նավերը չկարողացան բարձրանալ հայկական լեռները՚ եւ մեզ մենակ թողեցին մեր հիմարության հետ, այս դարում այդպես չստացվեց, եւ Զանգեզուրը, մեր կամքին ու մեր խելքին հակառակ, մնաց Հայաստանի կազմում։
Նյութի աղբյուր՝ grapaharan.org
