Փոխնակ մոր ծառայություններից օգտվելու ծրագրից 2022 թվականից առ այսօր օգտվել է զոհված զինծառայողի 27 ծնող․ սա ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության տվյալներն են։
ՀՀ պաշտպանության մարտական գործողություններին մասնակցելու կամ հակառակորդի հետ շփման գծում մարտական հերթապահության կամ հատուկ առաջադրանք կամ ծառայողական պարտականություններ կատարելու ընթացքում կամ հակառակորդի նախահարձակ գործողության հետևանքով զոհված զինծառայողների ծնողների վերարտադրողական առողջության աջակցության ծրագրի շրջանակում փոխհատուցում է տրամադրվում վերջիններիս՝ փոխնակ մոր և դոնորի (դոնորական ձվաբջջի) ծառայություններից օգտվելու համար։ Այսինքն՝ փոխնակ մոր ծառայությունից օգտվելու համար աջակցության առավելագույն չափը կազմում է պայմանագրով նախատեսված վճարի 100 տոկոսի չափով, բայց ոչ ավելի, քան 5,5 մլն դրամը։
ՀՀ առողջապահության նախարար Անահիտ Ավանեսյանը, «Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում անդրադառնալով փոխնակ մայրերի թվի պակասին, ասում է՝ կինը փոխնակ մոր ծառայության համար, իհարկե, պետք է պատշաճ աջակցություն ստանա, սակայն անհնար է սահմանափակել նրա ազատ տեղաշարժը։
«Մարդը ազատ տեղաշարժի իրավունք ունի, և հետևաբար եթե նախընտրում է գնալ այլ երկիր, որտեղ դա թույլատրելի է օրենքով, մենք չենք կարող այդ մարդու իրավունքները սահմանափակել, բայց ընդհանուր առմամբ, քանի որ շատ երկրներում արգելված են փոխնակ մայրությունը, վերարտադրողական առողջության խնդիրները, այդ բոլորը սրում են սուրոգատ մոր ծառայության հարցը»,- նկատում է նախարարը։
Առողջապահական գերատեսչության ղեկավարի խոսքով՝ զոհված զինծառայողների ծնողներին փոխնակ մոր ծառայության համար տրամադրվող աջակցության գումարը փոփոխման ենթակա չէ, գնային քաղաքականությունը հնարավոր չէ բարձրացնել․ «Դա անվերջ մրցակցություն է, օրինակ՝ Իսրայելում տրամադրվող չափի հետ չես կարող մրցել»։
Նշենք, որ Իսրայելում փոխնակ մոր ծառայության համար տրամադրվում է 70 հազար եվրո։
Հայկական վերարտադրողական բժշկության ասոցիացիայի նախագահ, պրոֆեսոր Էդուարդ Համբարձումյանն էլ «Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում ափսոսանք է հայտնում, որ Հայաստանում փոխնակ մոր ծառայությունների համար դիմողները քիչ են, կամ էլ նախընտրում են գնալ այլ երկիր՝ այդ ծառայությունը մատուցելու համար։ Պատճառը, ըստ նրա, տվյալ երկրում առաջարկվող ավելի բարձր գինն է, քան մեզ մոտ։
«Ռուսաստանում սուրոգատ մայրությունը արգելվեց, որից հետո պահանջարկ եղավ թե՛ Վրաստանից, թե՛ ՌԴ-ից, և Հայաստանից հոսքը շատ եղավ։ Մեր կանայք սկսեցին մեկնել այն երկրները, որտեղ նաև ծառայության գները բարձրացան, ու մենք խիստ պակաս զգացինք փոխնակ մայրերի։ Հերթեր ունենք գոյացած, որոնց շարքերում են նաև զոհված զինծառայողների ծնողները, որոնք սպասում են նորից ծնող դառնալու իրենց հերթին»,- նկատում է նա։
Վերջինիս խոսքով՝ կան այնպիսի կազմակերպություններ, կամ կանայք իրենք են գտնում օտարերկրյա այնպիսի կլինիկաներ, որոնք հայ կանանց առաջարկում են այդ ծառայությունները, որպեսզի բարձր գներով մեկնեն որևէ երկիր, այնտեղ դառնան փոխնակ մայր, կանայք էլ համաձայնում են։
Եթե նախկինում փոխնակ մոր ծառայության արժեքը կազմում էր 10 հազար դոլար, ապա վերջին երկու տարիներին այն դարձել է 20 հազար դոլար, նկատում է մասնագետը․ «Կառավարությունը մեր պահանջով նաև բարձրացրեց փոխնակ մայր դառնալու տարիքային շեմը՝ 35-ից դարձնելով 38 տարեկան, իսկ վերարտադրողական օժանդակ տեխնոլոգիաներից օգտվելու իրավունք ունեցող անձանց տարիքային շեմը 53 տարեկանի փոխարեն սահմանվեց մինչև 55-ը, սակայն փոփոխություններ չկան, ու դա խնդիր է»։
Մասնագետը չի թաքցնում՝ փոխնակ մայրության և դոնորության համար մեծ մասամբ դիմում են՝ սոցիալական խնդիրներից ելնելով՝ գումարի համար, դա էլ է պատճառ դառնում, որ կանայք այլ երկիր են գնում։ Լինում են դեպքեր, երբ դիմողը հումանիտար մղումներ է ունենում։ Սակայն կան դեպքեր, որ արտերկրից ժամանում են՝ մեր երկրում այդ ծառայությունից օգտվելու համար։ Օրինակ՝ Ֆրանսիայում ևս արգելված է սուրոգատ մայրությունը։
Նկատենք՝ մեր երկրում «Մարդու վերարտադրողական առողջության և վերարտադրողական իրավունքների մասին» օրենքում ասվում է, որ փոխնակ մոր ծառայությունից օգտվելու իրավունքը չի տարածվում օտարերկրյա քաղաքացիների (բացառությամբ ազգությամբ հայ) նկատմամբ: Այսինքն՝ եթե Հայաստանում փոխնակ մոր ծառայության համար դիմում է այլ երկրից ժամանած անձը, նա պետք է լինի ՀՀ քաղաքացի։
«Պետք է բոլորս գիտակցենք, որ փոխնակ մոր ծառայության համար առաջին հերթին սեփական երկրի կանանց աջակցենք։ Գուցե գումարը կարևոր է, բայց առավել կարևոր է այն երջանկությունը, որը փոխնակ մայրը կարող է պարգևել տարիներով երեխա ցանկացող ծնողներին, զույգերին»,- ընդգծում է Համբարձումյանը։
