Թեև ՀՀ կառավարության՝ 2002 թվականին ընդունած՝ «Լեզվի և լրացման ձևի մասին» որոշման մեջ ներկայացվող պահանջներից գլխավորը սահմանում է, որ ցուցանակի լեզուն հայերենն է, սակայն Հայաստանում բազմաթիվ հասարակական նշանակության հաստատությունների ոչ միայն ճաշացանկերը, այլ նաև անունները երբեմն միայն օտարալեզու են։
Նման մի դեպքի հետ կապված էլ վերջերս մեծ աղմուկ էր բարձրացրել համացանցում․ Գրիգոր Լուսավորչի փողոցում բացված սրճարանի անվանումը ոչ միայն ռուսերեն է, այլ նաև, ըստ հասարակության մի հատվածի, հայհոյանք է պարունակում. «Ё моё, блин!»։
Սրճարանի տնօրեն Կիրիլ Լեսնիկովը լրատվամիջոցներից մեկի հետ զրույցում, սակայն, ամենևին էլ խնդիր չէր տեսել հաստատության ռուսալեզու անվանման մեջ։ Ավելին՝ մանրամասն պարզաբանել էր, թե «Ё-моё» արտահայտությունը նշանակում է զարմանք, իսկ «блин» բառը նրբաբլիթների եզակի ձևն է։
ԳԱԱ Հրաչյա Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտի տնօրեն Վիկտոր Կատվալյանը, «Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում անդրադառնալով սրճարանի անվանմանը, ասում է՝ համապատասխան օրենք կա, որն արգելում է օտարալեզու արտահայտությունների առկայությունը, և այս դեպքը հենց օրենքի խախտում է։ Նա շեշտում է՝ չի կարող լինել հայհոյանք կամ հայհոյախառն արտահայտություն. «Ի՛նչ է, լեզուն այդքա՜ն աղքատացել է։
«Սրճարանի տերը, եթե այդպես պարզ ցուցադրում է անվանումը, պետք է օրենքին ծանոթ լինի։ Հիմա այս արտահայտությունը, եթե համընկնում է հայհոյանքի հետ, կամ դա կարդալով՝ այդպիսի տպավորություն է ստեղծվում, ուրեմն խնդիր կա։ Կապ չունի տնօրենի պարզաբանումը, եթե հայերենում ընկալվում է իբր հայհոյանք, պարտավոր չենք օտար լեզվի հայհոյախառն արտահայտությունները հրամցնել մեր հասարակությանը։ Հնարավոր չէ՞ր գեղեցիկ բառ գտնել ու անվանել սրճարանը։ Այսպիսի դեպքերը շատ են, ու սա շատ վատ է, պետք է համապատասխան մարմինները կատարեն իրենց աշխատանքն ու հետևեն իրավիճակին»,- ընդգծում է նա։
Վերջինս նկատում է՝ հաստատությունների օտարալեզու անվանումների հետ կապված այս խնդիրը խորացել է հատկապես Ռուսաստանից Հայաստան ժամանած ռուսների և նրանց բացած սրճարանների, հասարակական հաստատությունների հետ:
Ըստ նրա՝ ռուսական մշակույթը կարելի է փոխգործակցության մեջ մտցնել հայերենի հետ, բայց դա պետք է լինի չափի մեջ ու չխաթարի Հայաստանի լեզվական պատկերն ու հայերի պատկերացումները, նաև չոտնահարի Հայոց լեզուն։ Վերջինս շեշտում է՝ սա նախ և առաջ բարոյական խնդիր է, ոչ միայն լեզվական։
«Կարելի է անմիջականություն ստեղծել նաև գրական միջին խոսակցական խոսքով՝ և’ հայերեն, և’ ռուսերեն։ Օրինակ՝ 60-ականներին մեր կարճամետրաժ ֆիլմերը այնպիսի գեղեցիկ լեզվով էին ներկայացնում, որը ո’չ բարբառային էր, ո’չ գրական, ո’չ էլ խոսակցական, այլ՝ միջին։ Այսինքն՝ տաղանդի հարց է, եթե մարդն ունի տաղանդ ու ճաշակ, գեղեցիկ միջոց է գտնում, եթե չունի, գնում է գռեհիկ ճանապարհով»,- ասում է նա։
Կատվալյանի խոսքով՝ Երևանի քաղաքապետարանը ցանկության դեպքում նույնպես կարող է պայքարել խնդրի դեմ, օրինակ՝ դիմել որևէ հաստատություն և համագործակցության միջոցով բացահայտել ու լուծում տալ նմանատիպ դեպքերին։
«Հանրապետություն» կուսակցության անդամ, Երևանի ավագանու համանուն խմբակցության ղեկավար Անի Խաչատրյանն էլ «Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում ասում է՝ խնդիրը լուծելու միջոցներ պետք է ձեռնարկեն համապատասխան մարմինները։ Նա դեմ չէ Կատվալյանի առաջարկին, միևնույն ժամանակ շեշտում է, որ քաղաքապետարանի համապատասխան բաժինը, որը զբաղվում է գովազդների ցուցանակների հարցով, հնարավոր է կարգավորի նաև այս խնդիրը։
Ինչ վերաբերում է տվյալ սրճարանի անվանմանը, նա նկատում է. «Իրենք իրավունք չունեն գան մեր երկիր և որոշեն, որ իրենց լեքսիկոնը պետք է կիրառել սրճարանների կամ այլ վայրերի անվանումների համար։ Ընդհանրապես օտար լեզվով լինի, թե Հայոց լեզվով, պետք է թույլ չտալ, որ թույլատրելի սահմանները հատվեն»։
Խնդրի առնչությամբ «Հայկական ժամանակ»-ը կապ հաստատեց նաև ՀՀ լեզվի կոմիտեի նախագահ Սիրանուշ Դվոյանի հետ: Վերջինս, սակայն, հրաժարվեց պատասխանել մեր հարցերին՝ պատճառաբանելով, որ նմանատիպ հարցերի շատ է անդրադարձել։
Ըստ նրա՝ իրենք ծանոթ են սրճարանի հետ կապված դեպքին, արձանագրել են և փոխանցել վարչական իրավախախտումների բաժին։ Բաժնի համապատասխան ուսումնասիրությունից հետո միայն պարզ կդառնա՝ սրճարանի հետ կապված վարչական վարույթ հարուցվելո՞ւ է, թե՞ ոչ։
Մերի Խաչատրյան
